UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम्

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम्

These Solutions are part of UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Here we have given UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम्.

रामभरतयोः मेलनम्
(ततः प्रविशति भरतः स्थन सुमन्त्रः सूतश्च )

शब्दार्था:- मेलनम् = मिलन, निवेदयताम् = सूचित किया जाय, राज्यलुब्धायाः = राज्य का लोभी, स्वरसंयोगः = आवाज का संयोग, वलेदयति = आई या गीला करता है, बाढम् = बहुत अच्छा, उपेत्य = आकर, दयितः = प्रिय, भ्रातृवत्सल = भाई के प्रति स्नेह रखने वाला, संक्रान्तम् = प्रकिलित या प्रतिबिम्बिते, रूपम् = छवि/प्रतिबिम्ब, आदर्शः = दर्पण, तिष्ठति = स्थित है, अभिषेकोदकम् = अभिषेक हेतु जल, तिष्ठतु = रखा जाय (डाला जाय), मात्राऽभिहितम् = माता के लिए, प्रतिगृहीतुम = स्वीकार करने हेतु, पादोपभुक्ते = पैरों में पहना हुआ, पादुके = दोनों खड़ाऊँ, प्रयच्छ = दे दीजिए।

UP Board Solutions

भरत- हे तात!
सुमन्त्र- कुमार! यह हैं।
भरत- मेरे पूजनीय आर्य राम कहाँ हैं?
सुमन्त्र- कुमार! इसी आश्रम में राम, सीता और लक्ष्मण रहते हैं।
भरत- हे तात! सूचित किया जाए। सूचित किया जाए। सुमन्त्र- कुमार! क्या सूचित करना है?
भरत- राज्य लोभी कैकेयी का पुत्र भरत (UPBoardSolutions.com) आया है, यह।
राम- सब प्रकार से यह अपरिचत के स्वर का संयोग नहीं है, मेरे हृदय को आर्द्र कर रहा है। वत्स लक्ष्मण! देखो तो।।
लक्ष्मण- जो आज्ञा आर्य। (घूमता है) आओ, आओ इक्ष्वाकु कुमार स्वागत है।
भरत- अनुगृहीत हूँ।
लक्ष्मण- बहुत अच्छा। (पास आकर) आर्य की जय हो। “यह तुम्हारा प्रिय भाई ‘भरत’ भाई से स्नेह रखने वाला है, जिसमें तुम्हारी छवि दर्पण की भाँति प्रतिबिम्बित रहती है।”
सीता- आर्यपुत्र! क्या भरत आ गया है?
राम- सत्कृत्य कुमार को शीघ्र प्रवेश कराया जाए। सीता (उसे लेने के लिए) स्वयं जाएँ।
सीता- जो आर्यपुत्र की आज्ञा। (जो आर्यपुत्र आज्ञा देते हैं।) (उठकर घूमती है।)
भरत- आर्या! मैं, भरत अभिवादन करता हूँ।
सीता- चिरकाल तक जीवित रहो। आओ वत्स, भाई का मनोरथ पूरा करो।
भरत- (राम के पास जाकर) आर्य! मैं, भरत अभिवादन करता हूँ।
राम- (खुशी से) कल्याण हो! आयुष्मान हो! दोनों विशाल भुजाओं से मुझे आलिंगन करो।
भरत- अनुगृहीत हूँ। आर्य कृपा करें।
सुमत्र- इसके पश्चात् अभिषेक का जल (UPBoardSolutions.com) कहाँ रखा जाये?
राम- जहाँ मेरी माता के द्वारा कहा गया है, वहीं पर रखा जाये।।
भरत- दुःख है। (माता के द्वारा) नहीं कहा गया। परन्तु मेरे हाथ में रखा हुआ आपका राज्य चौदह वर्ष के बाद मैं वापस देना (कि आप उसे वापस ग्रहण कर लो, ऐसा) चाहता हूँ।
राम- राम ऐसा हो।
भरत- आर्य! दूसरा भी वर (वरदान) चाहता हूँ।
राम- वत्स! क्या चाहते हो? मैं क्या देता हूँ?
भरत- पैरों में पहनी हुई आपकी ये (दो) खड़ाऊँ मुझे दे दीजिए।
राम- ऐसा हो! वत्स! गृहण करो।

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारण कुरुत पुस्तिकायां च लिखत
उत्तर
नोट-विद्यार्थी स्वयं करें।

UP Board Solutions

प्रश्न 2.
एकपदेन उत्तरत
(क) रामः सीता लक्ष्मणश्च कुतः स्थिताः आसन्?
उत्तर
आश्रमे।

(ख) पितुः नियोगात् कः वनम् आगतः?
उत्तर
भरतः।

(ग) अन्यमपि वरं कः इष्टवान?
उत्तर
भरतः।

(घ) पादोपभुक्तौ चरणपादुकौ कः अयावत?
उत्तर
भरतः।

प्रश्न 3.
पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) भोः तात! निवेद्यतां निवेद्यतां कः उक्तावन्?
उत्तर
भोः तात! निवेद्यतां निवेद्यतां भरतः उक्तावन।

UP Board Solutions

(ख) भरतः कस्याः पुत्रः आसीत्?
उत्तर
भरतः कैकेय्याः पुत्रेः आसीत्।।

(ग) लक्ष्मणेन भरतस्य स्वागताय अकथयत्?
उत्तर
लक्ष्मणेन भरतस्य स्वागताय अकथयत् एहि एहि इक्ष्वाकु कुमार! स्वागतम्।

(घ) सीतायाः भरतं प्रति कः आशीषः आसीत्?
उत्तर
सीतायाः भरतं प्रति आशीषः आसीत्-‘चिरंजीव!”

प्रश्न 4.
संस्कृतभाषायाम् अनुवादं कुरुत (अनुवाद करके)
(क) दूसरा वर भी प्राप्त करना चाहता हूँ।
उत्तर
अनुवाद-अन्यमपि वरं इच्छामि।

(ख) राम सीता व लक्ष्मण इस आश्रम में रखते हैं।
उत्तर
अनुवाद-रामः सीता लक्ष्मणश्च एतास्मिन्।

UP Board Solutions

(ग) भरत आ गये।
उत्तर
अनुवाद-भरतः आगतः।।

(घ) मैं अनुगृहीत हुआ।
उत्तर
अनुवाद-अहं अनुगृहीतोऽस्मि।

प्रश्न 5.
अधोलिखितवाक्येषु रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत
(क) आश्रमे एव रामः सीता लक्ष्मणश्च स्थिताः।
उत्तर
रामः सीता लक्ष्मणश्च कुत्र स्थिताः?

(ख) एहि वत्स भ्रातृमनोरथं पूरय।
उत्तर
एहि वत्स कि पूरय?

UP Board Solutions

(ग) अन्यमपि वरम् इचछामि।
उत्तर
अन्यमपि किम् इच्छामि?

(घ) तव पादके प्रणताय में प्रयच्छ।
उत्तर
तव के प्रणताय में प्रयच्छ?

प्रश्न 6.
अधोलिखितपदेषु सन्धिं कृत्वा लिखत (लिखकर)-
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम् img-1

प्रश्न 7.
अधोलिखितानि पदानि प्रयुज्य वाक्यरचनां कुरुत-
उत्तर
यथा- भरतः
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम् img-2

• नोट – विद्यार्थी शिक्षण-सङ्केत’ स्वयं करें।

We hope the UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम् help you. If you have any query regarding UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 11 रामभरतयोः मेलनम्, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा

These Solutions are part of UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Here we have given UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा.

शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा

शब्दार्थाः-मत्स्यौ = दो मछलियाँ, मण्डूकेन = मेंढक से, जालहस्ताः धीवराः = हाथ में जाल लिए हुए मछुआरे, उपगताः = पहुँचे, श्वः = आने वाला कल, क्षेप्स्यामः = फेकेंगे, पलायनम् = भागना, अवष्टम्भः = रुकना, मा भैषीः = मत डरो, न भेतव्यम् = नहीं डरना चाहिए, दुष्टचेतसाम् = दुष्ट हृदय वाले, स्थास्यामि = रहूँगा, कूर्म-मण्डूक-कर्कटादयः = कछुवा, मेंढक, केकड़े आदि, निगृहीतौ = (दोनों मछलियाँ) पकड़ ली गयी, प्रलम्बमानम् = लटकते हुए, सहस्रधीः = हजार बुद्धि वाला, शिरःस्थः = सिर पर स्थित, लम्बते = लटक रहा है।

UP Board Solutions

कस्मिंश्चिद् …………………………………. भेतव्यम् ।
हिन्दी अनुवाद-किसी जलाशय में शतबुद्धि और सहस्रबुद्धि ये दो मछलियाँ रहती थीं। उन दोनों की एकबुद्धि नामक मेंढक से मित्रता थी। तभी हाथ में जाल लिए मछुआरे उस जलाशय पर पहुँचे। उनमें से एक धीवर बोला, “इस जलाशय में बहुत-सी मछलियाँ हैं; अत: उनको लेने के लिए कल यहाँ जाल डालेंगे। यह सुनकर मछलियाँ दुखी हुईं। उनसे मेंढक बोला, (UPBoardSolutions.com) “अरे शतबुद्धि! आपने मछुआरे की बात सुनी? अब क्या करना चाहिए? पलायन करना चाहिए।” सहस्रबुद्धि बोली, “मित्र! डरो मत। केवल बात सुनने से डरना नहीं चाहिए।

सर्पाणां …………………………………. त्यान्यम् ।
हिन्दी अनुवाद-इस जगत् में व्याप्त सर्पो, खलों और दुष्ट चित्त वालों के अभिप्राय पूरे नहीं होते। शतबुद्धि ने भी कहा, तुम ठीक कहते हो। तुम सहस्रबुद्धि हो। तुम्हारे समान बुद्धि किसी की भी नहीं है। वचन मात्र से अपना जन्मस्थान नहीं छोड़ना चाहिए।

अहं त्वां………………………………………… विमले जले ।
हिन्दी अनुवाद-मैं अच्छी बुद्धि के प्रभाव से तुम्हारी रक्षा करूंगा। मेंढक बोला “अरे, मेरी और . तुम्हारी एक बुद्धि है। मैं तो अब यहाँ नहीं रहूँगा। दूसरे जलाशय को जाऊँगा। ऐसा कहकर वह दूसरे जलाशय को चला गया। इसके बाद सवेरे मछुआरों ने आकर बीच में जाल डालकर मछली-कछुवा-मेंढक केकड़े आदि को पकड़ लिया। (UPBoardSolutions.com) शत्बुद्धि और सहस्रबुद्धि मछलियाँ भी पकड़ी गईं। दोपहर बाद सुख से जाते हुए मछुआरों में से एक के कंधे पर पड़ी शतबुधि और दूसरे के हाथ में लटकती हुए सहस्रबुद्धि को देखकर मेंढक ने अपनी पत्नी से कहा।

शतबुद्धि सिर पर है और सहस्रबुद्धि लटक रहा है। हे भद्रे! मैं एकबुद्धि निर्मल जल में खेल रहा हूँ। (पंचतन्त्र से)

UP Board Solutions

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारणं कुरुते पुस्तिकायां च लिखत–
उत्तर
नोट-विद्यार्थी स्वयं करें।

प्रश्न 2.
एकपदेन उत्तरते
(क) शतबुद्धिः सहस्रबुद्धिश्च कुत्र निवसतः स्म?
उत्तर
जलाशये।

(ख) जालहस्ताः धीवराः कम् उपगताः?
उत्तर
जलाशयम्।

(ग) कस्य एका बुद्धिरासीत्? ।
उत्तर
मण्डूकस्य।

(घ) जलाशये बहवः के सन्ति?
उत्तर
मत्स्याः

UP Board Solutions

प्रश्न 3.
कः उक्तवान् इति लिखत (लिखकर)-(मण्डूकः/शतबुधिः/सहस्रबुधिः/धीवरः)
उत्तर
(क) एतस्मिन् जलाशये बहवः मत्स्याः सन्ति। धीवरः
(ख) केवलं वचन-श्रवणादेव न भेतव्यम्। सहस्रबुधि
(ग) त्वं सहस्रबुधिः (UPBoardSolutions.com) असि। शतबुधि
(घ) भोः! मम तु एका एव बुधिः मण्डूकः

प्रश्न 4.
मजूषातः क्रियापदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत (पूरा करके)
उत्तर
(क) द्वौ मत्स्यौ निवसतःस्म।
(ख) एको धीवरः अवदत्।
(ग) श्वोऽत्र जालं क्षेप्स्यामः।
(घ) तव सदृशी बुधिः कस्यापि नास्ति।
(ङ) अहं त्वां सुबुद्धिप्रभावेण रक्षयिष्यामि।

प्रश्न 5.
हिन्दीभाषायाम् अनुवादं कुरुत
(क) तच्छुत्वा मत्स्याः दु:खिनोऽभवन्।
उत्तर
अनुवाद-यह सुनकर मछलियाँ दुखी हो गईं।

UP Board Solutions

(ख) अहं त्वां सुबुद्धिप्रभावेण रक्षयिष्यामि।
उत्तर
अनुवाद-मैं सुबुद्धि के प्रभाव से तुम्हारी रक्षा करूंगा।

(ग) अहं तु अत्र न स्थास्यामि।
उत्तर
अनुवाद-मैं यहाँ नहीं ठहरूँगा।

(घ) मण्डूकः स्वपत्नीम् अकथयत्।
उत्तर
अनुवाद-मेंढक ने अपनी पत्नी से कहा।

UP Board Solutions

प्रश्न 6.
‘समासविग्रहं कृत्वा समासस्य नाम लिखत- (लिखकर)
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा img-1

प्रश्न 7.
निम्नलिखित-पदानां विभक्ति वचनं च लिखत (लिखकर )-
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा img-2

• नोट – विद्यार्थी शिक्षण-सङ्केत’ और एतदपि जानीत स्वयं करें।

We hope the UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा help you. If you have any query regarding UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 10 शतबुधि-सहस्रबुद्ध-कथा, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी

These Solutions are part of UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Here we have given UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी.

भव्या भागीरथी

शब्दार्था:-हिमाद्रेः = हिमालय पर्वत से, सम्भूता = निकली हुई, सुहासा = सुन्दर, हँसती हुई, पुनासि = पवित्र करती हो, धात्री = धारण करने वाली, त्रिपथगे = तीन मार्गों से जाने वाली, गंगा, उत्सङ्गे = गोद में, कुल्याभिः = छोटी नहरों से व्रजति = जाता है, तरणिषु = नौकाओं में, यान्ति. = जाते हैं, ईहा = इच्छा, चेद् = यदि।।

हिमाद्रेः सम्भूता …………………………………………….. नस्तव जलम् ॥1॥
हिन्दी अनुवाद-हे गंगा माता! तुम हिमालय से उत्पन्न हुई, हिमालय की गोद में विचरण करती हो; तब पृथ्वी पर आती हो और समतल सन्न होकर हँसते हुए विचरण करती हो। फिर समुद्र की ओर निरन्तर बहती हुई (UPBoardSolutions.com) तुम सभी को वित्र करटो होः हे ! माता! तुम्हारा जल हमें सुख प्रदान करने वाला है।

UP Board Solutions

न जाने ……………………………….. तटे ॥2॥
हिन्दी अनुवाद-हे भगवती गंगा! हम नहीं जानते कि हमारा कौन-सा पुण्य फलीभूत हुआ है कि हमारा प्रिय देश तुम्हारे पवित्र जल-कणों से पवित्र हो गया है। हरिद्वार और काशी तुम्हारे तट की महिमा का गुणगान कर रहे हैं। सभी तीर्थों का अधिपति अतुलनीय प्रयागराज तुम्हारे तट पर स्थित है।

जनानाम् धात्री ……………………………………… मनुजाः ॥3॥
हिन्दी अनुवाद-तुम सभी जनों का पालन करने वाली हो, मीठे फल तथा अन्न प्रदान करती हो, अपने मधुर जल से भारत भूमि को सींचती हो। हे शुभ गंगा। सुशोभित तरंगों वाली तुम्हारी गोद में बच्चों की भाँति खेलते हुए वे मनुष्य धन्य हैं।

पयस्ते ………………………………………… कृत्यैरूपकृताः ॥4॥
हिन्दी अनुवाद-तुम्हारा मधुर जल नहरों से होकर बहुत दूर तक जाता है। उससे सींचे हुए खेत हरे-भरे और सुन्दर हो जाते हैं। तुम्हारे गहरे जल में नावों में बैठकर यात्री लोग सुखपूर्वक दूर तक जाते हैं। संसार में हम (UPBoardSolutions.com) सब तुम्हारे कार्यों से सदा कृतज्ञ रहेंगे।

अये पुण्ये गङ्गे ……………………………………. विहरतः ॥5॥
हिन्दी अनुवाद-हे पवित्र गंगा! यदि संसार में मेरा फिर जन्म हो, तो शुभ भारत भूमि ही मेरी क्रीड़ा-स्थली हो। मैं तुम्हारे सुखदायक जल का सदा ही सेवन करता रहूँ। तुम्हारे किनारे पर विहार करते हुए मुझ जैसे व्यक्ति की कोई दूसरी अभिलाषा ही नहीं है।

UP Board Solutions

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारण कुरुत पुस्तिकायां च लिखत
उत्तर
नोट-विद्यार्थी स्वयं करें।।

प्रश्न 2.
एकपदेन उत्तरत
(क) गङ्गा कुतः सम्भूता?
उत्तर
हिमाद्रेः।

(ख) तीर्थानां पतिः कः?
उत्तर
प्रयागराजः।

(ग) गङ्गायाः पयः काभिः बहुदूरं व्रजति?
उत्तर
कुल्याभिः।

(घ) गङ्गायाः गंभीरे नीरे तरणिषु के सुखं यान्ति?
उत्तर
पथिकाः।।

UP Board Solutions

(ङ) भागीरथी कान् पुनाति?
उत्तर
लोकान्।

प्रश्न 3.
पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) गङ्गातटे कानि प्रसिद्धानि नगराणि स्थितानि?
उत्तर
गङ्गातटे हरिद्वारः, काशी, प्रयागराजः च प्रसिद्धानि नगराणि स्थितानि।

(ख) गङ्गा-जलात् सिक्तं क्षेत्र कीदृशं भवति?
उत्तर
गङ्गा-जलात् सिक्तं क्षेत्रं हरितं चापि भवति।

(ग) गङ्गा कीदृशैः जलैः भारतभुवम् सिञ्चति?
उत्तर
गङ्गा मधुमयैः जलै: भारतभुवम् सिञ्चति।

(घ) भागीरथ्याः उत्सङ्गे के शिशवः इव खेलन्ति?
उत्तर
भागीरथ्याः उत्सङ्गे मनुजाः शिशवः इव खेलन्ति।।

UP Board Solutions

प्रश्न 4.
अधोलिखित-पदेषु सन्धि-विच्छेदं कुरुत (सन्धि-विच्छेद करके)-
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी img-1

प्रश्न 5.
संस्कृतभाषायाम् अनुवादं कुरुत (अनुवाद करके)
(क) गंगा सभी नदियों में श्रेष्ठ है।
उत्तर
अनुवाद-गङ्गा सर्वेषु नदिषु श्रेष्ठा अस्ति।

(ख) इसका जल शीतल एवं पवित्र है।
उत्तर
अनुवाद-अस्य जलं शीतलं पवित्रं च अस्ति।

(ग) पर्यटक गंगा में नौका विहार करते हैं।
उत्तर
अनुवाद-पर्यटकाः गंगायाम् नौका विहारम् कुर्वन्ति।

UP Board Solutions

(घ) गंगा-तट पर बैठकर लोग तप करते हैं।
उत्तर
अनुवादे-गंगायाः पुलिने (UPBoardSolutions.com) स्थित्वा जनाः तपं कुर्वन्ति।

(ङ) वाराणसी में गंगा तट बहुत सुन्दर है।
उत्तर
अनुवाद-वाराणसी नगर्याम् गङ्गा तानि सुन्दराणि सन्ति।

प्रश्न 6.
रेखांकित-पदानि आधृत्य प्रश्न निर्माणं कुरुत (करके)
(क) गङ्गा हिमाद्रेः सम्भूता।
उत्तर
गङ्गा कुतः सम्भूता।

(ख) गङ्गा लोकान् पुनाति।
उत्तर
गङ्गा कान् पुनाति।

UP Board Solutions

(ग) हरिद्वारं काशी तव तटमहत्त्वं कथयतः।
उत्तर
हरिद्वारं काशी तव किम् कथयतः।

(घ) पयस्ते कुल्याभिः व्रजाति।
उत्तर
पयस्ते कौ: व्रजति।

प्रश्न 7.
अधोलिखित-पदान् समानार्थक-पदैः सह योजयत (जोड़कर)
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी img-2

• नोट – विद्यार्थी शिक्षण-सङ्केत और एतदपि जानीत स्वयं करें।

We hope the UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी help you. If you have any query regarding UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 9 भव्या भागीरथी, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी)

UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी)

These Solutions are part of UP Board Solutions for Class 8 Hindi. Here we have given UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी).

प्रश्न-अभ्यास 

कुछ करने को-       नोट-विद्यार्थी स्वयं करें।
विचार और कल्पना-

प्रश्न 1.
यदि पेड़-पौधे और जीव-जन्तु भी भाषा बोलने में सक्षम होते तो
– वे हमसे क्या-क्या चिन्ताएँ बताते?
– इसका वातावरण पर क्या प्रभाव पडतो?
उत्तर-
पेड़-पौधे और जीव-जन्तु का भाषा बोलने में सक्षम होना कल्पनातीत है।

UP Board Solutions 

प्रश्न 2.
हिन्दी भारत की राष्ट्रभाषा है किन्तु वेश के अनेक प्रदेशों में इसके अतिरिक्त प्रादेशिक भाषाएँ भी बोली जाती हैं। नीचे लिखी गई भाषाओं को उनके प्रदेशों से मिलान कीजिए-
उत्तर-
भाषा                         प्रदेश
मराठी                         महाराष्ट्र
मलयालम                   केरल
कन्नड़                         कर्नाटक
तेलुगू                         
आंध्र प्रदेश
तमिल                         
तमिलनाडु

बातचीत से-
प्रश्न1
साइजी माकिनो भारत कब और किस कार्य के लिए आए?
उत्तर-
साइजी माकिनो 36 वर्ष की उम्र में सन् 1959 ई० में गांधी जी के सेवाग्राम में पशुचिकित्सक के रूप में आए।

प्रश्न 2.
साइजी माकिनो ने शांतिनिकेतन की क्या विशेषताएँ बताई हैं?
उत्तर-
शांतिनिकेतन के प्राकृतिक सौन्दर्य ने साइजी (UPBoardSolutions.com) माकिनो को बहुत प्रभावित किया। शांतिनिकेतन का परिवेश इतना शान्त था कि पुस्तकालय में बैठे घड़ी की आवाज सुनी जा सकती थी। शांतिनिकेतन में विश्व की तमाम संस्कृतियों को समाए रखने की क्षमता है।

UP Board Solutions

प्रश्न 3.
साइजी माकिनो को ग्वालियर की बिड़ला फैक्ट्री में क्यों जाना पड़ा?
उत्तर-
ग्वालियर में जापानी तकनीक से बिड़ला फैक्टरी लगाई गई। जापानी इंजीनियर हिन्दी नहीं जानते थे और फैक्टरी मजदूर जापानी भाषा से अनभिज्ञ थे। अतः साइजी माकिनो वहाँ दुभाषिए के रूप में गए।

प्रश्न 4.
साइजी की क्या कामना है?
उत्तर-
साइजी की कामना है कि हिन्दी विश्व-शांति की भाषा बने और वह जीवनपर्यन्त इससे जुड़े रहें।

प्रश्न 5.
जापान में हिन्दी की क्या स्थिति है?
उत्तर-
जापान में हिन्दी का बहुत सम्मान है। ओसाका ओर टोकियो में बी०ए० और एम०ए० स्तर तक हिन्दी पढ़ाई जाती है। जापानी में संस्कृत शब्द भरे पड़े हैं। 

प्रश्न 6.
साइजी ने पाठकों को कौन-सा संदेश देना चाहा है?
उत्तर-
साइजी का पाठकों के लिए संदेश है कि अपने देश को आगे बढ़ाने के लिए अपनी भाषा और संस्कृति ही काम आती है।

UP Board Solutions

प्रश्न 7.
हिन्दी भाषा के क्षेत्र में कुछ जापानी लेखकों ने कार्य किए हैं। स्तम्भ ‘क’ में कार्य एवं स्तम्भ ‘ख’ में उनके नाम लिखे गए हैं उनका सही-सही मिलाने कीजिए-
उत्तर-
UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी) 1

भाषा की बात-
प्रश्न 1.
भाषा के सौन्दर्य से सम्बन्धित निम्नलिखित वाक्यों को ध्यान से पढ़िए
(क) समझ नहीं आता कि गुरुदेव के व्यक्तित्व ने वातावरण को इतना सुन्दर बना दिया है या इतने शान्त वातावरण ने ही गुरुदेव जैसे महापुरुष की रचना की है।
(ख) समझ नहीं आता कि आपकी महानता ने आपको इतना सुन्दर बना दिया है या आपकी सुन्दरता ने आपको महान बना दिया है। इसी प्रकार से किसी व्यक्ति, वस्तु या स्थान की दो विशेषताओं को लेकर दो वाक्यों की रचना कीजिए।
उत्तर-
(क) समझ नहीं आता कि सत्य और अहिंसा की पूजा से गांधी जी महान बने या गांधी जी की महानता से सत्य और अहिंसा का प्रचार हुआ।
(ख) समझ में नहीं आता कि कुतुबमीनार दिल्ली में होने के कारण प्रसिद्ध है या दिल्ली कुतुबमीनार के होने से प्रसिद्ध है।

प्रश्न 2.
‘शान्ति’ में ‘निकेतन’ जोड़कर ‘शान्तिनिकेतन’ बना है। इसी प्रकार ‘शान्ति’ में अन्य शब्द को जोड़कर तीन नए शब्द बनाइए।
उत्तर-
शान्तिदूत, शान्तिसदन, शान्तिभवन।

UP Board Solutions

प्रश्न 3.
जिस शब्द से क्रिया की विशेषता प्रकट हो, उसे क्रियाविशेषण कहते हैं, जैसे
(क) वह धीरे-धीरे टहलता है।
(ख) पी०टी० ऊषा तेज दौड़ती है
यहाँ सभी रेखांकित शब्द क्रियाविशेषण हैं क्योंकि पहले वाक्य में ‘धीरे-धीरे’ क्रिया ‘टहलना’ की विशेषता और दूसरे वाक्य में ‘तेज’ शब्द ‘दौड़ने’ क्रिया की विशेषता बता रहा है। इस प्रकार पाठ में आए किन्हीं चार क्रियाविशेषण (शब्दों) को छाँटकर सम्बन्धित क्रियाओं के साथ लिखिए।
उत्तर-

  1. कार तेज दौड़ती है।
  2. वह जोर-जोर से पढ़ता है।
  3. तुम अधिक बोलते हो।
  4. वह सुन्दर लिखती है।

We hope the UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी) help you. If you have any query regarding UP Board Solutions for Class 8 Hindi Chapter 9 हिन्दी विश्वशांति की भाषा है! (मंजरी), drop a comment below and we will get back to you at the earliest.

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम्

UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम्

These Solutions are part of UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Here we have given UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम्.

ग्राम्यजीवनम्

शब्दार्था:-कृषीवलाः = किसान, क्षेत्रेषु = खेतों में, वारिणा = जल से, कुल्या = नहर, कर्षन्ति = जोतते है, वपन्ति = बोते है, परितः = चारों ओर, प्रयच्छन्तः = प्रदान करते हुए, शस्यश्यामला = फसलों से हरित, कूजन्ति = कूजते हैं, सम्भूय = एक होकर, सौविध्यम् = सुविधा, सुकरम् = सरल, राजते = सुशोभित होती है।

UP Board Solutions

ग्राम्यजीवनं …………………………………………. सञ्जातः ॥1॥
हिन्दी अंनुवाद-ग्राम्यजीवन सुव्यस्थित होता है। ग्राम में प्रायः सभी स्वस्थ होते हैं। वनों में और नगरों में वैसा जीवन नहीं होता। वस्तुतः ग्राम वन और नगर दोनों के बीच में होते हैं। ग्रामीण लोग प्रायः कृषि (UPBoardSolutions.com) करने वाले होते हैं। खेतों के चारों तरफ जल से पूर्ण नालियाँ होती हैं। कृषक खेतों को हलों से जोतते हैं। नहरों के जल से उनको सींचते हैं और बीजों को बोते हैं।

ग्रामों के चारों तरफ फसलों से हरित भूमि होती है। परिश्रमशील ग्रामीण लोग धनधान्य उत्पन्न करते हैं। वैज्ञानिक उपकरणों की सहायता से अब कृषि व्यवसाय लाभप्रद हो गया है।

ग्रामपथिकानां ……………………………………………….. नगरेषु ॥2॥
हिन्दी अनुवाद-गाँव के पथिकों और गोपालकों का संगीत से हृदय प्रसन्न होता है। पेड़ बिना स्वार्थ के फल और छाया देते हैं। गाँव में तोता, हंस, मोर व कोयल आदि पक्षी कूजते हैं। हिरण, गाय, भैंस, बकरी, आदि पशु चरते हैं। गाँव में मनोरंजन कम खर्चीला होते है। धूल-धूसरित बालक विविध खेल खेलते हैं। जीवन की रक्षा के लिए अत्यन्त उपयोगी वायु और जल आदि गाँवों में जितने अधिक मिलते हैं, वैसे नगरों में नहीं।

UP Board Solutions

ग्राम्य-जीवनं ………………………………………………… प्रयलः विधेयः ॥3॥
हिन्दी अनुवाद-ग्राम्य जीवन सदाचार सम्पन्न और धार्मिक होता है। ग्रामवासी मन से निर्मल होते हैं। वहाँ का वातावरण स्वच्छ होता है। प्राचीनकाल में गाँवों में शिक्षालय, चिकित्सालय आदि की वैसी (UPBoardSolutions.com) सुविधा नहीं थी, जैसी आज है; तथापि यदि आजकल गाँवों में सारे साधन उपलब्ध हो जाएँ; तो ग्राम्य जीवन इससे – भी सरल और सुखकर होगी। इसके लिए गाँव के निवासियों द्वारा एक होकर प्रयत्न किया जाना चाहिए।

अभ्यासः

प्रश्न 1.
उच्चारण कुरुत पुस्तिकायां च लिखत
उत्तर
नोट-विद्यार्थी स्वयं करें।

प्रश्न 2.
एकपदेन उत्तरत
(क) कृषकाः क्षेत्राणि केन कर्षन्ति?
उत्तर
हलेन।

(ख) नि:स्वार्थमेव फलं छायाञ्च के प्रयच्छन्ति?
उत्तर
वृक्षाः।

(ग) ग्रामेषु अल्पव्ययसाध्यं किं भवति?
उत्तर
मनोरञ्जनम्।

UP Board Solutions

(घ) ग्रामनिवासिभिः सम्भूय किं विधेयम्?
उत्तर
प्रयत्न।

प्रश्न 3.
पूर्णवाक्येन उत्तरत
(क) ग्राम्यजीवनं कीदृशं भवति?
उत्तर
ग्राम्यजीवनं सुव्यवस्थितं भवति।

(ख) क्षेत्रेषु जनाः कदा कार्यं कुर्वन्ति?
उत्तर
क्षेत्रेषु जनाः प्रात:कालात् सायं पर्यंत कार्यं कुर्वन्ति।

(ग) प्राचीनकाले ग्रामेषु केषां सौविध्यं नासीत्?
उत्तर
प्राचीनकाले ग्रामेषु तथाविधं सौविध्यं नासीत्।

(घ) ग्राम्य जीवनं सुकरं कदा भविष्यति?
उत्तर
ग्राम्य जीवनं सुकरं भविष्यति, यदि सकलानि साधनानि उपलब्धानि भवयुः।

UP Board Solutions

प्रश्न 4.
मजूषातः क्रियापदानि चित्वा वाक्यानि पूरयत (पूरा करके)
उत्तर
(क) ग्राम्य जीवनं सुव्यवस्थितम् भवति।।
(ख) कृषकाः क्षेत्राणि (UPBoardSolutions.com) हेलेन कर्षन्ति।।
(ग) ग्राम शुक-कपोत-मयूर-कोकिलादयः पक्षिणः कुजन्ति।
(घ) परिश्रमशीला: ग्रामीणाः धान्यादिकम् उत्पादयन्ति।
(ङ) वायुजलादिकाः ग्रामेषु प्रचुरं लभ्यन्ते।

प्रश्न 5.
संस्कृतभाषायाम् अनुवादं कुरुते (अनुवाद करके).
(क) गाँव में लोग प्रायः स्वस्थ होते हैं।
उत्तर
अनुवाद-ग्रामे प्रायेण सर्वे स्वस्थाः भवन्ति।

(ख) गाँव कृषिप्रधान होता है।
उत्तर
अनुवाद-ग्रामः कृषिप्रधानः भवति।

(ग) किसान खेत की जुताई करता है।
उत्तर
अनुवाद-कृषक: क्षेत्रे कर्षति।

UP Board Solutions

(घ) किसान अन्न उपजाता है।
उत्तर
अनुवाद-कृषकः अन्नम्, उत्पादयति।

प्रश्न 6.
रेखाङ्कतपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुते (कंरके)
(क) ग्रामे प्रायेण सर्वे स्वस्थाः भवन्ति।
उत्तर
ग्रामे प्रायेण सर्वे कीदृशाः भवन्ति?

(ख) ग्राम परितः शस्यश्यामला धरित्री राजते।
उत्तर
ग्रामं परितः कीदृशी (UPBoardSolutions.com) धरित्री राजते?

(ग) धूलधूसरिताः बालकाः विविध क्रीड़ां कुर्वन्ति
उत्तर
धूलधूसरिता: बालकोः किं कुर्वन्ति?

UP Board Solutions

(घ) ग्रामवासिनां मनांसि निर्मलानि भवन्ति।
उत्तर
ग्रामवासिनी मनसे कीशं भवन्ति?

प्रश्न 7.
शुद्धकथनस्य समक्षम् ‘आम’ अशुद्धकथनस्य समक्षम् न’ इति लिखत लिखकर)-
उत्तर
UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम् img-1

• नोट – विद्यार्थी शिक्षण-सङ्केत’ स्वयं करें। नवमः पाठः

We hope the UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम् help you. If you have any query regarding UP Board Solutions for Class 8 Sanskrit Chapter 8 ग्राम्यजीवनम्, drop a comment below and we will get back to you at the earliest.